مهندسی پزشکی ترکیبی از شاخه های مهندسی ، علوم پایه ، علوم پزشکی و زیست شناسی است که به تشخیص و درمان بیماری ها و همچنین جایگزینی اندام های آسیب دیده می پردازد. دوره کارشناسی مهندسی پزشکی برای بار اول در سال 72 در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و دانشگاه آزاد تهران جنوب دایر شد و در سال 74 اولین دانشجوی این رشته در دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفته شده و در حال حاضر دانشگاه های دیگری از جمله دانشگاه سهند تبریز ، دانشگاه اصفهان ، دانشگاه شاهد و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات این رشته را ارائه می دهند.
مهندسی پزشکی ، پلی ارتباطی میان پزشکی و مهندسی است و به بیان دیگر ، کاربرد مهندسی در تجهیزات پزشکی می باشد که روز به روز در حال توسعه و پیشرفت است به طوری که دانشمندان امروزه در تلاشند که به کمک علم مهندسی پزشکی اعضای مصنوعی مثل چشم مصنوعی ، گوش مصنوعی ، پا مصنوعی و … بسازند.
مهندسی پزشکی برای چه افرادی مناسب است
علاقه مندی به رشته و داشتن مهارت و تخصص ، مهم ترین عامل موفقیت شغلی است. در حال حاضر تعداد فارغ التحصیلان رشته های دانشگاهی روبه زیاد شدن است اما افرادی که در حوزه رشته و حرفه خود مهارت خوبی داشته باشند ، بسیار محدودند در نتیجه برای ورود به بازار کار دچار مشکل می شوند.
بازار کار مهندسی پزشکی نیز مهارت ها و توانمندی هایی را می طلبد و فردی که با علاقه وارد این رشته شده و در پی کسب دانش بیشتر در رشته خود می است ، به راحتی می تواند موقعیت های شغلی خوبی با درآمد عالی پیش رو داشته باشد. مهندسان پزشکی باید روحیه کار تیمی را داشته باشند و همچنین در کار با نرم افزاری های مختص به رشته خود مثل نرم افزار LabVIEW ، نرم افزار Pspice ، نرم افزار Proteus و … توانمندی لازم را از خود نشان دهند.
علاقه مندی به علومی همچون ریاضیات ، فیزیک ، شیمی و زیست شناسی لازمه ورود به این رشته و تحصیل در آن است و مهارت داشتن در کارهای تحقیقاتی ، بازاریابی و فروش ، آشنایی با زبان انگلیسی ، کار با تجیهزات پزشکی و ….. از توانایی های لازم برای مهندس پزشکی است.
آشنایی با شغل مهندسی پزشکی
امروزه ، مهندسی پزشکی یکی از علوم حیاتی به شمار می رود و بدون آن علم پزشکی بسیار محدودتر می شود مثلا انجام خیلی از معاینات پزشکی بدون به کار گیری تجهیزات پزشکی امکان پذیر نیست و یا انجام جراحی در اتاق عمل بدون وجود تجیهزات اتاق عمل قابل انجام نخواهد بود.
حیطه های شغلی مهندسی پزشکی بیشتر در سه حوزه طراحی و ساخت ، تعمیر و نگهداری و بهنیه سازی تجهیزات پزشکی و اتاق عمل و بازاریابی و فروش تجهیزات پزشکی است که در ادامه هر سه این حوزه ها را بیشتر شرح داده ایم.
طراحی و ساخت
- طراحی و ساخت قطعات و اندام های مصنوعی بدن مثل چشم و گوش مصنوعی
- طراحی و ساخت دستگاه ها و تجهیزات آزمایشگاهی و الکترونیکی
- طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی و برقی سامانه های تصویرگر پزشکی مثل سونوگرافی ، رادیوگرافی ، سیتی اسکن و …
- طراحی و ساخت سیستم های اندازه گیری پزشکی و بیمارستانی
تعمیر و نگهداری و بهینه سازی
نصب ، راه اندازی ، نگهداری و بهینه سازی تجهیزات پزشکی و اتاق عمل از زمینه های کاری رشته مهندسی پزشکی است که فرد متخصص در این زمینه باید اطلاعات کافی در رابطه با جزئیات دستگاه ها و قطعات مختلف آن ها و نحوه کارکردشان داشته باشد.
خرید و فروش تجهیزات پزشکی
خرید و فروش تجهیزات پزشکی یکی از پردرآمد ترین و سود آورترین صنعت های جهان است اما به دلیل آنکه با سلامت انسان در ارتباط می باشد ، حساسیت بسیار زیادی هم دارد. علاقه مندان در صورت داشتن تجربه و سرمایه لازم نیز می توانند شرکت وارد کننده تجهیزات پزشکی تاسیس کنند.
علاوه بر موارد ذکر شده ، فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی می توانند با هر یک از مدارک فارغ التحصیلی کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری در مراکز پزشکی و تحقیقاتی مثل مراکز زیر مشغول به فعالیت شوند.
- بنیاد مستضعفان و جانبازان
- مرکز تحقیقات وزارت دفاع
- وزارت بهداشت
- وزارت فرهنگ و آموزش عالی
- وزارت صنایع
- سازمان تامین اجتماعی
- بیمارستان های دولتی و خصوصی
- شرکت ها یا کارخانه های تولید کننده انواع تجهیزات پزشکی و اتاق عمل
- و …
دانش آموختگان رشته مهندسی پزشکی در صورت علاقه مندی می توانند در حوزه های کاری مرتبط با برق و الکترونیک ، کامپیوتر و مکانیک و یا تدریس در دانشگاه ها به عنوان استاد و هیات علمی ، نیز به فعالیت بپردازند.
درآمد مهندسی پزشکی
میانگین حقوق و درآمد مهندسی پزشکی با توجه به اینکه تحصیلات او چقدر است ، چه تجربه کاری دارد ، دانش و تخصص او به چه صورت است ، قصد استخدام شدن در چه مراکزی را دارد و … متفاوت است. مهندسان پزشکی که در سازمان ها و ارگان های دولتی استخدام شوند ، حقوق وزارت کار خواهند داشت.
اما اکثر مهندسان پزشکان در شرکت های خصوصی وارد کار می شوند مخصوصا در زمینه خرید و فروش تجهیزات پزشکی ، زیرا قیمت تجهیزات و دستگاه های پزشکی معمولا بسیار بالاست و امروزه شرکت های وارد کننده و صادر کننده تجیهزات پزشکی نیاز به مهندسانی دارند که در کار خود متبحر هستند و همچنین به کار های بازاریابی و فروش علاقه مندند.
ادامه تحصیل و گرایش های مهندسی پزشکی
مهندسی پزشکی در سه دوره کارشناسی ، کاشناسی ارشد و دکتری در گرایش های زیر ارائه می شود.
گرایش های کارشناسی رشته مهندسی پزشکی
مقطع کارشناسی رشته مهندسی پزشکی در تعدادی از دانشگاه های سراسری و آزاد ارائه می شود که طول دوره تحصیلی 4 ساله دارد و دانشجویان پس از گذراندن واحد های درسی مشخص ، باید وارد گرایش تخصصی خود شوند از جمله این گرایش ها عبارتند از :
گرایش بالینی
گرایش بالینی پرطرفدار ترین گرایش مهندسی پزشکی است که کار اصلی این گرایش استفاده از تکنولوژی در فرایندهای بیماری و بالینی است که تشکیل شده از گروهی پرستاران ، پزشکان ، تکنسین ها و تیم درمانی می باشد. در گرایش بالینی یا همان بیومتریال ، تمرکز اصلی بر روی شناخت مواد و ترکیب های طبیعی و مصنوعی می باشد و کاربرد این مواد در به کارگیری بافت های زنده و مواد مصنوعی برای کاشت آن ها در بدن است.
گرایش بیوالکتریک
در یک تعریف کلی گرایش بیوالکتریک عبارت است از علم به کارگیری اصول الکتریکی ، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در زمینه پزشکی. دانشجویان این گرایش با با دانشجویان رشته های مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر چند درس مشترک دارند و برخی از دروس تخصصی آن ها شامل فیزیولوژی ، آناتومی و تصویربرداری پزشکی است.
طراحی و ساخت سامانه های درمانی و آزمایشگاهی ، ثبت سیگنال های حیاتی و طراحی سامانه های تصویر گر ، کمک به معلولین گفتاری ، طراحی و کنترل اعضا و اندام های مصنوعی ، تهیه لوازم توانبخشی و … از زمینه هایی است که یک مهندس بیوالکتریک در آن ها فعالیت می کند.
از دروس تخصصی گرایش بیوالکتریک می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مدارهای الکتریکی
- ماشین های الکتریکی مستقیم و متناوب
- الکترونیک
- میکروپروسسور
- مخابرات آنالوگ و دیجیتال
- تکنیک پالس
- و …
گرایش بیومکانیک
دانشجویان رشته مهندسی پزشکی در گرایش بیومکانیک با گذراندن دروسی مانند آناتومی و فیزیولوژی ، استاتیک ، مقاومت مصالح ، ریاضیات مهندسی ، دینامیک در مهندسی پزشکی ، ترمودینامیک در مهندسی پزشکی و مبانی بیومکانیک و … دانش لازم را هم در زمینه ساخت اعضای مصنوعی و هم در زمینه ساخت وسایل توانبخشی مثل ویلچر به دست می آورند.
فارغ التحصیل گرایش بیومکانیک باید کاربرد رباتیک و اندام های حرکتی را در طراحی و تولید اعضای مصنوعی تحلیل کند و درباره نحوه حرکت اندام های ساخته شده پس از طراحی و تولید ، اظهار نظر داشته باشد.
از دروس تخصصی گرایش بیومکانیک می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی
- خواص مواد مهندسی
- مقدمهای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی
- مکانیک سیالات
- ترمودینامیک و انتقال حرارت
- طراحی و تولید به کمک کامپیوتر
- شیمی عمومی
- بیوشیمی
- و …
گرایش های کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی شامل 5 گرایش مهندسی ورزش ، مهندسی بافت ، مهندسی بیو مواد ، مهندسی بیومکانیک و مهندسی بیوالکتریک است که بیشتر داوطلبان تمایل به تحصیل در دو گرایش بیومواد و مهندسی بافت دارند.
مهندس بیومواد ، آماده سازی مواد گوناگون مصنوعی مثل پلیمرها ، سرامیک ها، کامپوزیتها و مواد فلزی و روش های ساخت و قالب گیری نهایی ماده را آموزش می بیند.
شناخت راه های جدید دارورسانی و انتقال کنترل شده داروها به بدن ، شناخت اصول و کارکرد تجهیزات پزشکی و … از توانایی های لازم برای مهندس بیومواد است.
از دروس تخصصی گرایش بیومواد می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ترمودینامیک
- شیمی عمومی
- خواص مواد مهندسی
- پروتزهای بیومتریالها
- کارگاه آزمونهای بیولوژیکی
- شیمی آلی
- دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی
- مکانیک سیالات، بیوشیمی
- و …
گرایش مهندسی بافت بیشتر در زمینه پزشکی گستره میکروسکوپیک فعالیت دارد و متخصص این گرایش با بهره مندی از متد های مهندسی و علوم زیستی برای شناخت ارتباط بین ساختمان و عملکرد اندام ها و بافت های بدن پستانداران در شرایط مختلف سلامت و بیماری و تولید جایگزین های بیولوژیک جهت بازسازی ، حفظ و یا بهبود عملکرد بافت ها فعالیت می کند.
دانشجویان دوره کارشناسی ارشد گرایش های مهندسی پزشکی در 2 سال طول دوره تحصیل 27 واحد درس اصلی ، 4 واحد اختیاری و 3 واحد هم پروژه می گذرانند.
گرایش های دکتری رشته مهندسی پزشکی
ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی تا مطقع دکتری تخصصی نیز امکان پذیر است و علاقه مندان می توانند با شرکت در آزمون دکتری وزارت علوم و وزارت بهداشت یکی از سه گرایش زیر را انتخاب کنند.
- مهندسی بیو متریال
- مهندسی بیو مکانیک
- مهندسی بیو الکتریک
تفاوت مهندسی پزشکی در وزارت بهداشت و وزارت علوم در ارزش مدرک تحصیلی است و به دلیل آنکه برای بسیاری از رشته های وزارت بهداشت بازار کار بهتری فراهم است و دانش آموختگان بیشتر دروس را به صورت عملی گذرانده اند و نه به صورت تئوری ، در ورود به شغل موفق تر هستند و پیشنهاد ما به شما شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری مهندسی پزشکی وزارت بهداشت است.
دروس مهندسی پزشکی
دوره کارشناسی مهندسی پزشکی شامل 140 واحد درسی که 20 واحد عمومی ، 26 واحد پایه ، 47 واحد اصلی و 47 واحد تخصصی است و مهم ترین دروس این رشته که تسلط در آن ها ، آینده شغلی و ورود به بازار کار را تضمین می کند عبارتند از :
- ریاضی عمومی
- معادلات دیفرانسیل
- فیزیک عمومی
- برنامهنویسی کامپیوتر
- آمار حیاتی و احتمالات
- محاسبات عددی
- استاتیک و مقاومت مصالح در مهندسی پزشکی
- ریاضیات مهندسی
- مقدمهای بر مهندسی پزشکی زیستی
- تجهیزات عمومی بیمارستانها و کیلینیکهای پزشکی
- مدارهای الکتریکی
- الکترونیک
- مدارهای منطقی
- بهداشت عمومی
- اصول توانبخشی وسایل و دستگاهها
- اصول و کلیات مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی
- اصول سیستمهای رادیولوژی و رادیوتراپی
- فیزیولوژی
- آناتومی
- فیزیک پزشکی
- زبان تخصصی مهندسی پزشکی
- بیوفیزیک
- کارورزی
- پروژه
- و …